در قسمت‌های قبل آموختیم که طبق قانون تقاضا، وقتی قیمت یک کالا کاهش می‌یابد، عموما تقاضا برای آن کالا افزایش خواهد یافت. اما مفهوم عرضه و تقاضا صرفا به همان مفاهیم مطالب قبلی محدود نمی‌شود، مبحث مهمی در عرضه و تقاضا داریم به نام کشش عرضه و تقاضا که در این مطلب به طور جامع در مورد این مفهوم بحث خواهیم کرد.
کشش تقاضا چیست؟
زمانی که میزان تقاضای یک کالا با تغییرات قیمت دچار تغییر شوند، می‌گوییم تقاضای آن کالا پرکشش است اما وقتی مقدار تقاضا در مقابل تغییرات قیمت، واکنش زیادی از خود نشان ندهد می‌گوییم تقاضا بی کشش یا کم کشش است.
اجازه دهید تا با یک مثال این موضوع را روشن کنیم، فرض کنید شما همیشه با آژانس به محل کار می‌روید ناگهان متوجه می‌شوید قیمت آژانس افزایش زیادی پیدا کرده است، بنابراین تقاضای شما و دیگران برای آژانس نیز کاهش پیدا خواهد کرد. به این حالت در اقتصاد می‌گوییم آژانس در مقابل تغییرات قیمتی پرکشش محسوب می‌شود چرا که افراد می‌توانند به جای استفاده از آژانس، از اتوبوس، مترو و… استفاده کنند.
حال فرض کنید فاصله محل کار شما با محل زندگیتان زیاد است شما نیز هر روز با اتوبوس این مسیر را می‌روید. اگر قیمت بلیط اتوبوس افزایش پیدا کند، احتمالا شما و دیگران همچنان از اتوبوس استفاده کنید. زیرا راه جایگزین دیگری ندارید.
در مثال اول، تقاضا در مقابل تغییرات قیمتی کاهش زیادی پیدا خواهد کرد بنابراین این کالا در مقابل تغییرات قیمتی پرکشش است، اما تقاضای اتوبوس در مقابل قیمت، کشش زیادی نخواهد داشت.
عوامل موثر بر کشش تقاضا
عوامل زیادی بر کشش تقاضا تاثیر گذار است که در ادامه این عوامل را یک به یک مورد بررسی قرار خواهیم داد:
- کالاهای ضروری و تجملی: کالاهای ضروری، کالاهای کم‌کشش و کالاهای لوکس و تجملاتی پرکشش محسوب می‌شوند. برای مثال، اگر قیمت خاویار افزایش پیدا کند، طبیعتا تقاضا برای خاویار به شدت تحت تاثیر قرار خواهد گرفت و خاویار کالایی پرکشش در مقابل قیمت است، اما نان در نقطه مقابل این خاویار قرار دارد و افزایش قیمت نان، تقاضا را کم نخواهد کرد.
- قابلیت جانشینی کالاها: هرچه تعداد کالاهای جایگزین یک کالا بیشتر باشد، آن کالا پرکشش تر خواهد بود زیرا مصرف کننده تنوع انتخاب دارد و می‌تواند کالاهای دیگری را جایگزین کند. مثلا گوشت کالایی پرکشش بوده و اگر گران شود، مصرف کننده می‌تواند سویا یا مرغ را انتخاب کند و حتی اگر مرغ هم گران شود، گزینه بعدی تخم مرغ خواهد بود. اما کشش تخم مرغ کمتر از گوشت و مرغ است زیرا کالاهای جایگزین آن کمتر هستند.
- حدود بازار: کشش تقاضا برای کالاهایی که بازار وسیعی داشته باشند، کمتر است و در مقابل کالاهای خاص پرکشش هستند. برای مثال، مواد غذایی بازاری بزرگ دارد و اصولا کالاها جایگزین مناسبی برای هم دیگر نیستند. (البته به طور کلی بازار مواد غذایی کم کشش محسوب می‌شود) اما بازار کیک می‌تواند پرکشش باشد زیرا انواع مختلفی از کیک وجود دارد که شما می‌توانید با افزایش قیمت یکی، جایگزین‌های دیگری را انتخاب کنید.
- افق زمانی: هرچقدر افق زمانی طولانی تر باشد عموما تقاضا برای کالاها پرکشش‌تر خواهد بود. برای مثال اگر قیمت گاز افزایش پیدا کند، احتمالا در کوتاه مدت تقاضا تغییر محسوسی نداشته باشد اما در بلند مدت، مردم وسایل گرمایشی با کمترین هدر رفت انرژی خرید می‌کنند و یا پنجره‌های خود را عایق خواهند کرد، در نتیجه این کالاها در بلند مدت پرکشش هستند و تقاضا برای آن‌ها کاهش خواهد یافت.
کشش قیمتی تقاضا را چطور محاسبه کنیم؟
برای محاسبه کشش تقاضا باید درصد تغییر در مقدار تقاضا را بر درصد تغییر قیمت تقسیم کنید. مثلا اگر با افزایش ۲۰درصدی قیمت خودرو، تقاضای آن ۴۰درصد کاهش داشته باشد، کشش تقاضا مساوی است با ۴۰ تقسیم بر ۲۰ یا به عبارتی کشش تقاضا برابر دو خواهد بود.
کشش عرضه
ما در قسمت‌های قبل آموختیم که قانون عرضه به ما می‌گوید افزایش قیمت یک کالا، عرضه آن کالا را افزایش خواهد داد. کشش قیمتی عرضه، مقدار تغییر در عرضه را نسبت به تغییر قیمت اندازه‌گیری می‌کند.
زمانی که میزان عرضه نسبت به قیمت واکنش زیادی نشان دهد، می‌گوییم عرضه باکشش است و اگر این واکنش کم باشد، عرضه را کم کشش تلقی می‌کنیم.
یکی از عوامل مهم بر کشش قیمتی عرضه، میزان انعطاف فروشندگان در مقابل تغییر قیمت است. به عنوان مثال عرضه زمین ساحلی بی کشش است زیرا افزایش سطح زمین‌های سحلی ممکن نیست اما اگر قیمت بستنی افزایش پیدا کند، فروشندگان بیشتر بستنی خواهند فروخت و عرضه را افزایش خواهند داد بنابراین بستنی کالایی باکشش است. البته در تغییر کشش عرضه باید به متغیر زمان توجه داشت. اصولا عرضه در بلندمدت باکشش و در کوتاه مدت بی کشش است زیرا غالبا بنگاه‌های اقتصادی و تولید کنندگان در کوتاه مدت نمی‌توانند تولید خود را افزایش دهند.
محاسبه کشش قیمتی عرضه
کشش قیمتی عرضه نیز مانند کشش قیمتی تقاضا محاسبه می‌شود، یعنی باید درصد تغییر در مقدار عرضه را تقسیم بر درصد تغییر در قیمت کنیم.
قیمت‌ها را افزایش بدهیم یا خیر؟
یکی از مهم‌ترین چالش‌ها برای کسب و کارها این است که چه زمانی قیمت را افزایش دهیم یا اینکه اگر می‌خواهیم قیمت را افزایش دهیم تا چه میزان اجازه این‌کار را داریم؟ مثلا فرض کنید در بنگاهی مشغول به کار هستید و این بنگاه مدتی است که دچار کسری بودجه شده و مدیر بنگاه از شما می‌خواهد که قیمت‌ها را برای تامین کسری بودجه افزایش دهید. آیا شما باید قیمت‌ها را افزایش دهید؟
برای پاسخ به این سوال، کشش تقاضا می‌تواند به کمک شما بیاید تا به راحتی تصمیم بگیرید. اگر کالای تولیدی شما کالایی کم کشش در برابر قیمت باشد، طبیعتا افزایش قیمت می‌تواند هدف مدیر بنگاه را محقق سازد و با افزایش قیمت آن کالا، کسری بودجه بنگاه تامین خواهد شد. اما اگر کالای تولیدی شما کالای پر کششی باشد، افزایش قیمت نمی‌تواند هدف شما را محقق کند و اتفاقا نتیجه عکس نیز خواهد داد. برای حل این مساله و بررسی کم کشش یا پر کشش بودن فعالیت بنگاه خود می‌توانید به کارشناسان آماری مراجعه کنید. آن‌ها براساس آمار به شما خواهند گفت که افزایش قیمت در سال‌های گذشته چه تاثیری بر تقاضا داشته است و بر همین اساس تصمیم‌گیری در مورد افزایش یا عدم افزایش قیمت کالا برای شما آسان‌تر خواهد بود.
اشتراک گذاری
ترتیبی که مدرسه اقتصادآنلاین برای خواندن مطالب سری اقتصاد با منکیو به شما پیشنهاد می‌کند:
- ده اصل اقتصادی از دیدگاه منکیو
- چطور مثل یک اقتصاددان فکر کنیم؟
- وابستگی متقابل چیست | بررسی دو اصل پایه تجارت(مزیت نسبی و مطلق)
- انواع بازارها؛ عوامل موثر بر عرضه و تقاضا
- کشش عرضه و تقاضا چیست و عوامل موثر بر آن کدام اند؟
- تاثیر سیاست های دولت بر عرضه و تقاضا چگونه است؟
- اضافه رافاه چیست و کارایی بازار چگونه است؟
- کاربرهای عرضه و تقاضا: هزینه های وضع مالیات
- کاربردهای عرضه و تقاضا: تجارت بین الملل
- منظور از کالای عمومی و منابع مشترک چیست؟
- طرح نظام مالیاتی به چه معناست
- بررسی هزینه های تولید به چه صورت است؟
- انحصار چیست؟ بررسی منابع و انواع آن
- رقابت انحصاری چیست و چه تفاوتی با رقابت کامل دارد؟
- منظور از انحصار چند جانبه چیست؟
- منظور از نابرابری درآمد و فقر چیست؟