فرض کنید برای خرید بازی کامپیوتری به یک مغازه رفته‌اید. در قفسه‌های مختلف این مغازه، صدها بازی مختلف وجود دارد و شاید اینطور به نظر برسد که بازار بازی‌های کامپیوتری یک بازار رقابتی است چراکه هزاران فروشنده در آن فعالیت دارند اما از سمتی دیگر می‌توان این بازار را یک بازار انحصاری در نظر گرفت زیرا هر بازی منحصر به فرد بوده و نمیتوان دو بازی دقیقا شبیه به هم پیدا کرد. بنابراین این بازار برخی از ویژگی‌های بازار رقابتی و برخی از ویژگی‌های بازار انحصاری را دارد، بر همین اساس به این بازارها، بازارهای رقابت انحصاری گفته می‌شود.
بازارهای رقابت انحصاری چند ویژگی کلی دارند:
- تعدد فروشندگان: در این بازارها مانند بازارهای رقابتی شاهد فروشندگان بسیار زیادی هستیم.
- محصول متمایز: هرچند تعداد فروشندگان در این بازارها زیاد است، اما محصول تولید هر بنگاه حداقل باید تفاوت اندکی با محصولات تولیدی سایر بنگاه‌ها داشته باشد.
- آزادی ورود به بازار: بنگاه‌ها می‌توانند بدون هیچ محدودیتی به بازار رقابت انحصاری وارد و یا از آن خارج شوند.
بازار رقابت انحصاری در مقابل رقابت کامل
بین بازار رقابت انحصاری و رقابت کامل دو تفاوت مهم در بلندمدت وجود دارد:
- مازاد ظرفیت: ورود و خروج بنگاه‌ها در بازار رقابت انحصاری تا جایی ادامه دارد که منحنی تقاضا و هزینه کل با هم برخورد کنند و تقاضا و هزینه کل باهم برابر شوند. در بلند مدت بازارهای رقابت کامل، در مقیاس بهینه تولید می‌کنند اما در بازار رقابت انحصاری به این صورت نیست و بنگاه در سطحی کمتر از میزان بهینه تولید خواهند داشت، در این صورت می‌گوییم که بازار رقابت انحصاری، مازاد تولید دارد. در واقع در این بنگاه ها سطح تولید باید افزایش یابد تا هزینه متوسط کل تولید، کاهش پیدا کند.
- قیمت‌گذاری بالاتر از هزینه نهایی: در بازار رقابتی، قیمت با هزینه نهایی برابر است اما در بازار رقابت انحصاری، قیمت بالاتر از هزینه نهایی است زیرا بنگاه همیشه بخشی از قدرت بازار را در دست دارد.
رقابت انحصاری و رفاه جامعه
همانطور که گفته شد در بازار رقابت انحصاری قیمت گذاری بالاتر از هزینه نهایی است، همین موضوع نشان دهنده ناکارآمدی در بازار رقابت انحصاری است زیرا برخی مصرف کنندگان، کالا را کمتر از هزینه آن ارزش گذاری کرده و در نتیجه از خرید آن خودداری می‌کنند. بنابراین بازار رقابت انحصاری همواره زیان اقتصادی ناشی از قیمت گذاری را همراه دارد.
موضوع دیگری که ناکارآیی رقابت انحصاری را نشان می‌دهد، تعداد بنگاه‌های موجود در این بازار است که ممکن است مطلوب نباشند یعنی تعداد بنگاه‌هایی که به بازار وارد می‌شوند، یا بسیار کم است یا بسیار زیاد، در نتیجه ورود به این بازارها دو اثر جانبی دارد:
- اثر جانبی تنوع محصول: از آنجا که با معرفی محصولات جدید، مصرف کننده اضافه رفاه کسب خواهد کرد، ورود بنگاه جدید اضافه رفاه مثبت برای مصرف‌کننده به دنبال خواهد داشت.
- اثر جانبی ربودن سود: با ورود بنگاه جدید، مشتریان بنگاه‌های موجود کاهش پیدا می‌کند، بنابراین هر بنگاه جدید یک اثر جانبی منفی برای بنگاه‌های موجود به دنبال خواهد داشت.
پس با توجه به مطالب گفته شده، می‌توان گفت که بازارهای رقابت انحصاری فاقد تمام ویژگی‌های رفاهی مطلوب بازارهای رقابت کامل هستند و دست نامرئی نمی‌تواند تضمین کند که در بازار رقابت انحصاری اضافه رفاه کل به حداکثر برسد.
تبلیغات
به هر طرف که نگاهی بیاندازید، تبلیغات متنوعی شما را مورد حمله قرار خواهند داد. به هر سمتی که نگاهی می‌کنید، نوعی تبلیغات زندگی شما را احاطه کرده است. در مورد اینکه آیا منابعی که جامعه صرف تبلیغات می‌کند تلف می‌شود و یا اینکه تبلیغات هدف با ارزشی را دنبال می‌کند، بین اقتصاددانان اختلاف نظرهای فراوانی وجود دارد و منتقدان و مدافعانی دارد که در ادامه باهم می‌خوانیم:
منتقدان: منتقدان تبلیغات معتقدند تبلیغات هدف اطلاع‌رسانی را دنبال نمی‌کند و بیشتر به دنبال تغییر سلیقه مصرف کننده است. برای مثال وقتی در تلویزیون تبلیغات محصولی را می‌بینید، قیمت آن محصول به شما اعلام نمی‌شود و تنها اتاق تمیز تصویری که می‌بینید این است که جمعی از افراد در حال استفاده از محصول هستند. منقدان به تبلیغات معتقدند تبلیغات مانع رقابت می‌شود و تلاش می‌کند تا مصرف‌کنندگان را متقاعد کند که کالاها بیش از آنچه تصور می‌شود، با هم تفاوت دارند.
مدافعان: مدافعان تبلیغات نظری متفاوت داشته و معتقدند تبلیغات سبب می‌شود مردم از کالا مطلع شده و کیفیت تصمیم‌گیری مصرف‌کنندگان را بهبود می‌بخشد و همچنین سبب ارتقای توانایی بازار در تخصیص منابع به صورت کارا خواهد شد. مدافعان تبلیغات، انجام تبلیغات را عامل رشد رقابت عنوان می‌کنند.
اما در گذر زمان سیاستگذاران به مرور دریافتند که تبلیغات به رقابتی شدن بازار کمک می‌کند.
اشتراک گذاری
ترتیبی که مدرسه اقتصادآنلاین برای خواندن مطالب سری اقتصاد با منکیو به شما پیشنهاد می‌کند:
- ده اصل اقتصادی از دیدگاه منکیو
- چطور مثل یک اقتصاددان فکر کنیم؟
- وابستگی متقابل چیست | بررسی دو اصل پایه تجارت(مزیت نسبی و مطلق)
- انواع بازارها؛ عوامل موثر بر عرضه و تقاضا
- کشش عرضه و تقاضا چیست و عوامل موثر بر آن کدام اند؟
- تاثیر سیاست های دولت بر عرضه و تقاضا چگونه است؟
- اضافه رافاه چیست و کارایی بازار چگونه است؟
- کاربرهای عرضه و تقاضا: هزینه های وضع مالیات
- کاربردهای عرضه و تقاضا: تجارت بین الملل
- منظور از کالای عمومی و منابع مشترک چیست؟
- طرح نظام مالیاتی به چه معناست
- بررسی هزینه های تولید به چه صورت است؟
- انحصار چیست؟ بررسی منابع و انواع آن
- رقابت انحصاری چیست و چه تفاوتی با رقابت کامل دارد؟
- منظور از انحصار چند جانبه چیست؟
- منظور از نابرابری درآمد و فقر چیست؟