صندوق‌های ETF (صندوق‌های قابل‌معامله) یا "Exchange-Traded Funds"، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک هستند که در بورس قابل خریدوفروش هستند. این صندوق‌ها معمولاً به‌صورت مشابهی با صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک (Mutual Funds) عمل می‌کنند، اما با این تفاوت که واحدهای آنها در بورس معامله می‌شوند و قیمت آنها در طول روز قابل‌تغییر است.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله یا ETF در ایران از سال 1392 با افتتاح تابلو ETF به طور رسمی شروع به کار کردند. این صندوق‌ها ابزار نوینی هستند که با استفاده از آنها، سرمایه‌گذاران می‌توانند سرمایه خود را بین دارایی‌های مختلف پخش کنند.
صندوق‌های ETF (صندوق معاملاتی قابل‌مبادله)، یک نوع از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک هستند که در بورس قابل خریدوفروش می‌باشند. این صندوق‌ها به صورت مشابه با سهام عمل می‌کنند، اما به جای سهام شرکت‌ها، واحدهای صندوق معامله می‌شوند. صندوق‌های ETF می‌توانند دارایی‌های مختلفی شامل سهام، اوراق قرضه، سکه‌های طلا و … باشند.
اصلی‌ترین تفاوت بین صندوق‌های مشترک و ETF در نحوه معامله آن‌هاست. صندوق‌های ETF همچون سهام و از طریق کارگزاری‌ها معامله می‌شوند. این در حالی است که صندوق‌های مشترک سرمایه‌گذاری فقط در پایان روز و پس از محاسبه NAV می‌توان آنها را خریدوفروش کرد همچنین سرمایه‌گذاران می‌توانند در هر زمانی در طول روز واحدهای ETF را مستقیماً از بازار خریداری یا به فروش برسانند و قیمت واحدهای ETF در طول روز تحت‌تأثیر قوانین عرضه و تقاضا در بازار قرار می‌گیرد.
از دیگر تفاوت صندوق سرمایه‌گذاری مشترک و ETF می‌توان به این اشاره کرد که هزینه‌های مرتبط با سرمایه‌گذاری در صندوق‌های ETF معمولاً کمتر از هزینه‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک است؛ چراکه صندوق‌های مشترک به صورت فعال مدیریت می‌شوند، به این معنی که مدیران صندوق از تحلیل و انتخاب سهام استفاده می‌کنند و تصمیم‌گیری در مورد خریدوفروش سهام را بر عهده دارند. در صندوق‌های ETF، ساختار سرمایه‌گذاری به صورت (Passive) است. به این معنی که صندوق‌های ETF سعی می‌کنند عملکرد یک شاخص مشخص را تقلید کنند، به‌عنوان‌مثال شاخص S&P 500. به همین دلیل، سهامی که در صندوق‌های ETF قرار دارند معمولاً به همان ترتیب و وزن شاخص مشابه تنظیم می‌شوند و تغییرات کمتری نسبت به صندوق‌های مشترک دارند. این ساختار باعث می‌شود که هزینه‌های مدیریتی صندوق‌های ETF به‌طورکلی پایین‌تر از صندوق‌های مشترک باشد
در ادامه به برخی از انواع صندوق‌های ETF معروف اشاره خواهیم کرد:
1. صندوق‌های شاخصی (Index ETFs): این صندوق‌ها شاخص‌های بازار را تعقیب می‌کنند. مثلاً، صندوقی که شاخص S&P 500 را تعقیب کند، درصدی از سهام شرکت‌های موجود در این شاخص را در پرتفوی خود دارد. صندوق‌های شاخص مشترک به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهند تا به صورت غیرمستقیم در عملکرد شاخص بازار سهام شرکت کنند.
2. صندوق‌های بخشی (Sector ETFs): این صندوق‌ها به مجموعه‌ای از شرکت‌ها در یک صنعت خاص اختصاص داده شده‌اند. مثلاً، صندوقی که به صنعت فناوری اختصاص‌داده‌شده باشد، شامل سهام شرکت‌های فناوری مانند اپل، مایکروسافت و گوگل. سرمایه‌گذاران می‌توانند با خرید واحدهای این صندوق، به صورت متنوع در یک صنعت خاص سرمایه‌گذاری کنند.
3. صندوق‌های سرمایه گذاری در اوراق بهادار با درامد ثابت (Bond ETFs): این صندوق‌ها در اوراق قرضه مانند اسناد خزانه، اوراق قرضه شهری، اوراق قرضه شرکتی و سایر اوراق قرضه سرمایه ثابت سرمایه‌گذاری می‌کنند. صندوق‌های سرمایه ثابت به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهند تا به صورت تنوع‌بخش در بازار اوراق قرضه سرمایه ثابت سرمایه‌گذاری کنند.
4. صندوق‌های سبدی (Basket ETFs): این صندوق‌ها دارایی‌های متنوعی را در یک سبد ترکیب می‌کنند. به طور معمول، سبد این صندوق‌ها شامل سهام، اوراق قرضه، سکه‌های طلا و سایر دارایی‌های مالی می‌تواند باشد. این صندوق‌ها به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهند تا با یک خرید ساده، به صورت تنوع‌بخش در چندین دارایی سرمایه‌گذاری کنند.
5. صندوق‌های کم‌هزینه (Low-Cost ETFs): این صندوق‌ها به‌عنوان جایگزینی برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک سنتی معرفی شده‌اند. آنها با کاهش هزینه‌های مدیریتی، هزینه خریدوفروش و انتقال مالکیت، به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهند تا با کمترین هزینه در دارایی‌های مختلف سرمایه‌گذاری کنند.
6. صندوق‌های معکوس (Inverse ETFs): این صندوق‌ها به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهند تا بر خلاف عملکرد یک شاخص یا بازار خاص سرمایه‌گذاری کنند. به‌عبارت‌دیگر، وقتی که مقدار یک شاخص یا بازار کاهش می‌یابد، ارزش واحدهای صندوق معکوس افزایش می‌یابد و بالعکس.
7. صندوق‌های هوشمند بتا(Smart Beta ETFs): این صندوق‌ها از روش‌های سرمایه‌گذاری هوشمند استفاده می‌کنند تا عملکرد بهتری نسبت به شاخص‌های سنتی به دست آورند. آنها بر اساس فاکتورهای مانند ارزش، سبک، نرخ سود و سایر عوامل مشخص، دارایی‌ها را انتخاب و تنظیم می‌کنند.
موارد گفته شده تنها برخی از انواع صندوق‌های ETF هستند و هر روزه تنوع بیشتری در این بازار به وجود می‌آید. درهرصورت، قبل از سرمایه‌گذاری در هر نوع صندوق ETF، مهم است که تحقیقات کافی انجام داده و درک کاملی از خصوصیات و ریسک‌های مربوطه داشته باشید. همچنین، مشاوره از یک مشاور مالی مجرب نیز توصیه می‌شود.