تغییرات قیمت نفت به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع انرژی جهان، تأثیر قابل توجهی بر بازار بورس دارد. تغییرات قیمت نفت می‌تواند تأثیر مستقیم و غیرمستقیمی بر بازار بورس داشته باشد. این تأثیرات ممکن است به دلیل عوامل زیادی از جمله تقاضا و عرضه جهانی نفت، سیاست‌های کشورها، تغییرات قوانین و مقررات، عوامل زیست‌محیطی و حتی عوامل جغرافیایی متغیر باشند.
در زیر تأثیرات جهانی تغییرات قیمت نفت بر بازار بورس را بررسی می‌کنیم:
1. تأثیر بر شرکت‌های نفتی: شرکت‌های نفتی که در فرآیند استخراج، تولید و پالایش نفت و گاز فعالیت می‌کنند، بیشترین تأثیر را از تغییرات قیمت نفت دریافت می‌کنند. افزایش قیمت نفت می‌تواند سودآوری این شرکت‌ها را افزایش داده و ارزش سهام آن‌ها را در بازار بورس افزایش دهد. از طرفی، کاهش قیمت نفت می‌تواند تأثیر منفی بر سودآوری و ارزش سهام این شرکت‌ها داشته باشد.
2. تأثیر بر صنایع مرتبط: تغییرات قیمت نفت می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر صنایع مرتبط با نفت و گاز داشته باشد. برخی صنایع مانند حمل و نقل، صنعت هواپیمایی، صنایع پتروشیمی، تولید برق و صنایع مرتبط با تولید محصولات پالایشی و فرآورده‌های نفتی، به طور مستقیم و غیرمستقیم به نفت وابسته هستند. افزایش قیمت نفت می‌تواند سودآوری و ارزش سهام این صنایع را افزایش داده و برعکس، کاهش قیمت نفت می‌تواند تأثیر منفی بر این صنایع داشته باشد.
3. تأثیر بر کشورها و اقتصاد جهانی: قیمت نفت به عنوان یکی از مهم‌ترین منابع درآمدی برخی از کشورها (مانند کشورهای صادرکننده نفت) تأثیر قابل توجهی بر اقتصاد جهانی دارد. افزایش قیمت نفت می‌تواند بهبود درآمدهای صادراتی این کشورها و سودآوری آن‌ها را به همراه داشته باشد. این امر می‌تواند تأثیر مستقیمی بر بازار سرمایه و بازار بورس این کشورها داشته باشد. همچنین، تغییرات قیمت نفت می‌تواند تأثیرات دامنه‌ای بر رشد اقتصادی جهانی و تعادل مالی در سطح بین‌المللی داشته باشد.
4. تأثیر بر سرمایه‌گذاران: سرمایه‌گذارانی که سهام شرکت‌های نفتی یا صنایع مرتبط با نفت را دارند، می‌توانند از تغییرات قیمت نفت بهره‌برداری کنند. این تغییرات می‌تواند به سرمایه‌گذاران مرتبط با بخش‌های مختلفی از بازار بورس سود بخشد.
5. سیاست‌های دولتی: تصمیمات سیاسی و سیاست‌های دولتی در قبال صنعت نفت و بازار نفت، می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر قیمت نفت و در نتیجه بر بازار بورس داشته باشد. به عنوان مثال، تصمیمات درباره تولید، صادرات، توافقنامه‌های بین‌المللی و تحریم‌ها می‌تواند بازار را تحت تأثیر قرار دهد.
6. عرضه و تقاضا: تغییرات در عرضه و تقاضای جهانی برای نفت نیز تأثیر مستقیمی بر قیمت نفت و بازار بورس دارد. اگر تقاضا برای نفت افزایش یابد و عرضه کمتر از تقاضا باشد، قیمت نفت احتمالاً افزایش می‌یابد و برعکس. این تغییرات می‌توانند ناشی از عوامل اقتصادی، سیاسی، محیطی و جغرافیایی باشند.
7. عوامل جغرافیایی و زلزله‌ها: عوامل جغرافیایی مانند بحران‌های سیاسی، ناپایداری مناطق تولیدکننده نفت، تهدیدات امنیتی و حوادث طبیعی مانند زلزله‌ها و تصادفات دریایی نیز می‌توانند تأثیر قابل توجهی بر قیمت نفت و بازار بورس داشته باشند.
مهم است که توجه شود که تأثیر قیمت نفت بر بازار بورس بستگی به شرایط و عوامل متعددی دارد و به طور کامل قابل پیش‌بینی نیست. همچنین، این تأثیرات ممکن است در بازار بورس هر کشور متفاوت باشد و بسته به شرایط خاص آن کشور متغیر باشد. برای مثال در ایران صنایع پتروشیمی و پالایشی به دلیل وابستگی به نفت خام، تأثیر مستقیمی از قیمت نفت جهانی دریافت می‌کنند. در بازار بورس ایران، تقریباً 25% ارزش کل متعلق به صنعت پتروشیمی و حدود 9% ارزش کل متعلق به صنعت پالایشی است.
صنعت پالایشگاهی در بازار بورس شامل شرکت‌هایی است که نفت خام را تهیه و به فرآورده‌های مختلفی نظیر گاز مایع، نفت سفید، بنزین، گازوئیل و آسفالت تبدیل می‌کنند. این شرکت‌ها از وزارت نفت، نفت خام را با تخفیفی حدود 5% از قیمت بازار جهانی خریداری می‌کنند. بنابراین، با افزایش قیمت نفت، میزان تخفیف آن‌ها نیز افزایش می‌یابد و سودآوری آن‌ها افزایش می‌یابد.
صنعت پتروشیمی در بازار بورس شامل شرکت‌هایی است که محصولاتی نظیر متانول، پی.وی.سی، کود و سموم شیمیایی را از فرآورده‌های پالایشگاه‌ها تولید می‌کنند. افزایش قیمت نفت باعث افزایش قیمت محصولات پتروشیمی در بازار جهانی می‌شود، و این شرکت‌ها که بخش قابل توجهی از فعالیت‌هایشان را در صادرات دارند، سود بیشتری کسب می‌کنند.
در مقابل، صنایعی که تأمین انرژی خود را از نفت و مشتقات نفتی می‌کنند، با افزایش قیمت نفت متضرر می‌شوند. به عنوان مثال، در صنعت سیمان و فولاد که انرژی به میزان قابل توجهی از نفت مصرف می‌شود، افزایش قیمت نفت باعث افزایش هزینه‌های تولید و کاهش سودآوری شرکت‌ها می‌شود.